تعدد جرم چیست؟
بر اساس ماده ۲ قانون مجازات اسلامی، هر رفتاری شامل انجام فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین گردیده است، جرم محسوب می گردد، بنابراین در صورتی که شخصی مرتکب جرایمی شود و محکوم نگردد، مرتکب تعدد جرم شده است.
دلایل محکوم نشدن مرتکب ممکن است مواردی نظیر متواری بودن مجرم، عدم کشف جرم، محکوم نشدن توسط دادگاه باشد و فرد به اعمال مجرمانه خود ادامه دهد که در این صورت مرتکب تعدد جرم گردیده است.
تعدد جرم به 2 حالت تعدد واقعی و تعدد اعتباری رخ می دهد، که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
تعدد واقعی جرم
در تعدد واقعی یا تعدد مادی، شخص مرتکب جرم های متعدد و گوناگونی گردیده است که هر یک آن ها جرم واحدی است، چه این جرایم در فواصل کوتاه ارتکاب یافته باشند، چه زمان برای تعقیب محکومیت متهم کافی نبوده باشد، بلکه رفتار وی مونجر به وقوع جرایمی شده است.
مجازات تعدد واقعی جرم
در صورتی که شخصی مرتکب تعدد جرم به شکل تعدد واقعی گردد، به سبب آنکه هر جرم دارای وصف قانونی مستقل است، پس بر طبق ماده ۱۳۱ قانون مجازات اسلامی، در جرائم موجب تعزیر هرگاه رفتار واحد، عناوین مجرمانه متعددی داشته باشد، مرتکب به مجازات اشد محکوم خواهد گردید.
همچنین بر اساس ماده ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی، در جرائم موجب تعزیر هر زمان جرائم ارتکابی کمتر از 3 جرم باشد، دادگاه برای هر کدام از آن جرائم حداکثر مجازات مقرر را حکم می نماید و هر زمان جرائم ارتکابی بیشتر از 3 جرم باشد( تعدد جرم )، مجازات هر کدام را بیش از حداکثر مجازات مقرر قانونی مشروط به اینکه از حداکثر به اضافه نصف آن تجاوز ننماید، تعیین می کند.
در موارد بالا، تنها مجازات اشد قابل اجراء می باشد و چنانچه مجازات اشد به یکی از دلایل قانونی تقلیل پیدا کند یا تبدیل یا غیرقابل اجراء گردد، مجازات اشد بعدی اجرا می شود.
تعدد اعتباری جرم
در تعدد اعتباری(معنوی)، چنانچه کسی مرتکب رفتار واحدی گردیده باشد که رفتار وی عناوین متعدد جرم داشته باشد، به عبارتی رفتار وی چند وصف مجرمانه دارد، بنابراین در این حالت تعدد جرم به صورت اعتباری است.
نظریه حقوقدانان در رابطه با تعدد جرم به صورت اعتباری
حقوقدانان در رابطه با پذیرش تعدد جرم به صورت اعتباری نظرات گوناگونی دارند، بعضی از آنان تعدد اعتباری را با تعدد واقعی یکی دانسته، در حالی که اگر بخوهیم بدین صورت با مجرم برخورد نماییم، بر خلاف عدل و انصاف است. اما در مقابل، عده ای تعدد اعتباری را نفی می نمایند و بیان می کنند که تعدد اعتباری، برگرفته از دو یا چند ماده قانونی می باشد که قاضی می بایست یکی از آن مواد را انتخاب نماید.
مجازات تعدد اعتباری جرم
بر طبق ماده ۱۳۱ قانون مجازات اسلامی، در جرائم موجب تعزیر هرزمان رفتار واحد، عناوین مجرمانه متعددی داشته باشد، مرتکب به مجازات اشد محکوم می گردد.
فرق تکرار جرم و تعدد جرم
در تکرار جرم، مجرم به محکومیت قطعی رسیده است و دو حالت امکان دارد به وجو آید؛
حالت اول، در جرایم مستوجب تعزیر، که محکوم به تعزیر گردیده باشد، اما در تعدد جرم، مرتکب محکوم نگردیده است.
حالت دوم، چنانچه در جرایم مستوجب حد، مرتکب جرم را تکرار نموده باشد، بعد از اینکه سه مرتبه حد اجرا گردیده، در مرحله ی چهارم مرتکب کشته می شود، اما در رابطه با تعدد جرم، شخص مرتکب اصلا به محکومیت نرسیده است.
بنابراین تعدد جرم و تکرار جرم، دو عنوان مجزا هستند و نباید این دو را با یکدیگر اشتباه کرد.